OSOBOWOŚĆ NAUCZYCIELA NIEUSTAJĄCĄ DROGĄ PRZEKRACZANIA SIEBIE W TERAŹNIEJSZOŚCI, BY UPERSPEKTYWIĆ PRZYSZŁOŚĆ
„ Znakomitym nauczycielem jest dopiero ten,
kto umie innych nauczyć nawet tego czego sam nie umie…”
(Tadeusz Kotarbiński)
Obecne czasy nie należą do łatwych dla nauczycieli. Na skutek wielu uwarunkowań (otwierania się Polski na współdziałanie polityczne i gospodarcze z krajami zachodnimi Europy, przeprowadzania reform społecznych, ekonomicznych i administracyjnych oraz szeregu zmian kulturowych) występuje potrzeba wewnętrznej reorganizacji polskiej szkoły. Pociąga to za sobą dokonywanie zmian nie tylko w świadomości i kompetencjach współczesnych nauczycieli ale również w ich osobowości i sposobie myślenia. Przygotowanie młodego pokolenia do życia w nowej rzeczywistości staje się dla każdego pedagoga posłannictwem i wyzwaniem w obecnych czasach, czasach wielkich przełomów, trudnych decyzji, turbulencji oświatowej. Tylko ten dydaktyk, który zdobytą wiedzę pielęgnuje, a nową bez ustanku zdobywa może być nauczycielem XXI wieku. Potęgujący się bowiem charakter techniczny współczesnej cywilizacji, stawia przed współczesnym pedagogiem szczególne zadania. Potrzeba doskonałości, poczucia odpowiedzialności o obowiązku, wewnętrznej prawdziwości, moralnej odwagi i ponad tym wszystkim „miłości dusz ludzkich”, by podołać wymaganiom jakie stawia przed współczesnym nauczycielem wszechogarniająca go rzeczywistość.
Dzisiejszy nauczyciel powinien być opiekunem życia, które się tworzy i przewodnikiem w czasy, które nadchodzą, dlatego też cechować go powinna plastyczność duchowa wobec narastających zadań, czynne i żarliwe zaangażowanie, gruntowność wiedzy, kultura pedagogiczna, inwencja i inicjatywa twórcza.
Albert Einstein pisał: „nigdy nie myślę o przyszłości. Nadchodzi ona wystarczająco szybko…”
Człowiek na ogół nie myśli o przyszłości, ale nauczyciel musi zawsze to robić, gdyż to on pomaga młodym budować fundament pod ich życie. I to właśnie on musi widzieć zawsze w swoich uczniach- przyszłych dorosłych ludzi, wzorowych obywateli i pracowników. Jest to ściśle związane z nową rzeczywistością społeczno-ekonomiczną, w której wszyscy uczniowie muszą sobie radzić i rozwijać taką elastyczność i wszechstronność, jakiej wcześniejsze pokolenia nawet sobie nie wyobrażały. A więc pedagog, który nie myśli o przyszłości swych uczniów jest stracony.
Dziś już nie wystarczy, by nauczyciel był porządnym człowiekiem, ma być człowiekiem który próbuje zostać „świętym.”W szkole przyszłości musi być kreatorem środowiska poprzez mobilność, przedsiębiorczość, posługiwanie się technologiami informacyjnymi, zaś przesadna surowość, rzekoma nieomylność- maskująca na ogół własne niedostatki i kompleksy nie może mieć miejsca. Dlatego też nauczyciel często pracuje ponad swoje siły, przekracza swoje możliwości intelektualne w obecnej teraźniejszości, gdyż niedostateczna wiedza nie pozwala dostrzec w jaki sposób przeszłość miałaby przepowiedzieć przyszłość, a przecież każdy wie, że nawet najlepsza teraźniejszość marzy o lepszej przyszłości. A zatem pedagogiem XXI w. jest ten, kto przyjmuje funkcje sternika w kształtowaniu nie tylko rozwoju i osobowości ucznia, ale także hierarchii wartości, norm i wzorców, wymaga się wręcz umiejętności przełamywania granic, kultu i dialektów a także odwagi w nierutynowym reagowaniu w sytuacjach społecznego konfliktu. Nauczyciel przyszłości to ktoś, kto przewodzi wśród zawiłości ścieżek życiowych młodego pokolenia, kto umie mądrze doradzić i odradzić, kto troszczy się o to, aby każdy młody człowiek był samodzielnym podmiotem, sprawcą własnego losu i współtwórcą pomyślności swojej społeczności. Jednym z warunków powyższych sukcesów jest bogactwo osobowości nauczyciela. Istotnym jest również postrzeganie przez obecnych pedagogów- różnorodności jako wartości. Uczniowie są bowiem takimi, jaka jest osobowość nauczyciela i takie są również rezultaty jego wychowania i nauczania. W procesie edukacyjnym, bardziej niż w jakimkolwiek innym zawodzie, czynnik osoby odgrywa dużą rolę. Zrozumienie roli czynnika osobowego w pracy pedagogicznej skłania nauczyciela do zainteresowania się własną osobowością. Poznanie siebie samego ułatwia, a niektórzy nawet twierdzą, że jest niezbędnym warunkiem poznania innych ludzi. Praca nad sobą samym odsłania głębiej mechanizm ludzkiego postępowania i przeobrażania, ułatwia skuteczne oddziaływanie na powierzone nam dzieci i młodzież. Jednym z podstawowych celów wychowania jest kształtowanie osobowości wychowanka, które może realizować tylko nauczyciel o wyrazistej swojej osobowości zawodowej i osobistej. A zatem wymaga się od nauczyciela wnętrza bogatego, wszechstronnego i twórczego. Bo tylko taki pedagog może wywierać pozytywny wpływ na swego wychowanka, pedagog, którego osobowość jest otwarta na przyszłość. Jakimi bowiem osobowościowo są dzisiejsi nauczyciele i wychowywane przez nich młode pokolenie, takim będzie jutrzejsze społeczeństwo; jakie cele przyświecają nauczycielowi – takimi pokieruje się ukształtowany przezeń człowiek. Współczesność i przewidywana przyszłość wymaga więc nie tylko głębokiej analizy zadań i treści procesu kształcenia czy też wychowania, ale przede wszystkim potrzebuje właściwej wizji nowej dydaktyki i określonej osobowości edukatora, jego kreatywności, mobilności, przedsiębiorczości, gdyż XXIw to era ludzkiego umysłu, a edukacja to wielka globalna odpowiedzialność . Należy zatem poszukiwać nauczycieli silnych osobowościowo, co daje możliwość zbudowania relacji mistrz-uczeń, nauczycieli- którzy potrafią przełamać niewiarę w to, że jest możliwe życie inne niż tylko przeciętne. Innych zaś należy przygotowywać i motywować do poszukiwania takich rozwiązań, aby uniknąć analfabetyzacji emocjonalnej uczniów, reprodukcji nierówności społecznych oraz tradycyjnych form przekazu takich jak wykład i książka. Jeżeli nauczyciel XXI wieku, w złotych latach edukacji dziecka, nie uzna, że wiedza jest kapitałem, to przyszłość jego uczniów będzie jednym wielkim pasmem niepowodzeń. Dlatego też najważniejszym obecnie jest oswajanie uczniów z przeszłością, uczyć współczesności i wybiegać w przyszłość. Spójrzmy, co na ten temat mówią nauczyciele naszych trudnych czasów, przepełnionych chaosem i niepewnością.
Nauczyciel dyplomowany klas 1-3:
We współczesnej edukacji nauczyciel powinien posiadać odpowiednie kompetencje specjalistyczne, dydaktyczne i psychologiczne. Kompetencje specjalistyczne określają wiedzę i umiejętności nauczyciela. Kompetencje dydaktyczne określają:
1.umiejętności właściwego projektowania i planowania zintegrowanych jednostek; 2.respektowania logiki i specyfiki rozwojowej dzieci w młodszym wieku szkolnym, uwzględniając cykl uczenia się;
3.rozwijanie umiejętności motywowania uczniów do podejmowania różnorodnej aktywności;
4.umiejętności diagnozowania dzieci i ich rozwoju.
Kompetencje psychologiczne to:
1.pozytywne nastawienie do dzieci i ich rodziców, nauczycieli i innych osób współpracujących:
2.umiejętność komunikowania się;
3.kontrolowania swoich emocji;
4.budowania zgranego zespołu uczniowskiego i kierowania nim.
Nauczyciel powinien czuć się odpowiedzialny za sukces swoich uczniów i uważać swoje postępowanie za klucz do tego sukcesu. Powinien traktować dziecko jak partnera, który ze względu na mały zasób wiedzy i doświadczeń, jest osobą wymagającą opieki, wsparcia, zapewnienia bezpieczeństwa i ukierunkowania swych działań oraz zachęcać do samodzielności i pomagać w odkrywaniu swoich możliwości. Obraz nauczyciela XXIw – w epoce upadania autorytetów i nowej jakości kulturowej jest uzależniony od wartości i dążeń. Nauczyciel przyszłości to wykonawca poważnej pracy, nastawiony na zmiany, myślący alternatywnie i innowacyjnie. Ważna jest jego otwartość na przemiany w różnych sferach współczesnego życia. Dobry mentor musi przede wszystkim być człowiekiem, u którego na szczycie hierarchii wartości znajduje się drugi człowiek. W wielu miejscach bowiem akcentuje się nauczycielski perfekcjonizm, uczestnictwo w tworzeniu wspólnego dobra, obronę zagrożonych wartości. Nauczyciel przyszłego pokolenia to człowiek wielowymiarowy, wyzwalający postawy aktywne, pobudzający do twórczości, do przekraczania własnych granic i możliwości. To animator, mediator, kreator przyszłości, moderator sytuacji dydaktycznych, przewodnik samokształcenia, a nawet euro doradca
Nauczyciel stażysta- filolog polski
Jestem nauczycielką j. polskiego. Moja praca polega na uczeniu porozumiewania się, rozumienia słowa pisanego i mówionego. Nie można nauczyć się tego raz na zawsze, gdyż język jak wszystko inne ciągle ewoluuje. Jeśli mam przekazać wychowankom wartość sztuki słowa i zapoznać z jego rzemiosłem, wciąż sama muszę odkrywać nowe oblicze języka i literatury. Ponieważ obecnie systemy oświatowe przeżywają dość znaczny kryzys i reformuje się je nadając im ciągle nowy kształt i wizerunek, literaturoznawcy i językoznawcy co roku są zmuszeni poszerzać wiedzę, a nawet ją perspektywizować. Nauczyciel nie może być podręcznikiem raz zapisanym i zatwierdzonym. Zmienia się nie tylko przedmiot, którego uczę. Zmieniają się także moi uczniowie. Każdy jest reprezentantem swojego własnego czasu i wymaga odrębnego podejścia dydaktycznego. Zatem w mojej pracy muszę ciągle szukać nowych metod nauczania. Jestem zmuszona ustawiczne się kształcić i przekraczać swoje możliwości intelektualne. Ważne jest by owe kształcenie było pragnieniem i wybranym przez siebie sposobem funkcjonowania w świecie, wtedy dostarczy wiele satysfakcji. Jest to umiejętność, którą każdy nauczyciel zdobywa razem z uczniami. Jeśli jednak jest zewnętrznym przymusem, jeśli jego poziom i tempo jest niezgodne z wewnętrzną potrzebą nauczyciela, staje się niejednokrotnie przyczyną frustracji i niechęci do zawodu. Dlatego też dobrym nauczycielem nie może być każdy, mistrzostwo w pracy dydaktyczno-wychowawczej osiągają ludzie o określonych cechach osobowości z talentem pedagogicznym. Ludzie nie bojący się wyzwań z silną motywacją wewnętrzną, nauczyciel zaplątany w zarośla niedostatecznej wiedzy będzie jedynie odczuwał niepokój i dyskomfort na samą myśl o dniu jutrzejszym…
Powyższe wypowiedzi skłaniają do refleksji…
Wszystko rozwija się i upada w zależności od przywództwa, które w XXI w nabrało szczególnej wymowy. Nauczyciel wychowuje wędrując na czele tych, których uczy, wychowuje będąc przewodnikiem po labiryncie wartości. W owych czasach nauczyciel jest nie tylko drogowskazem, On wędruje ze swymi uczniami i dlatego jego rola w procesie nauczania, a szczególnie wychowania jest bardzo trudna i wymaga szczególnego poświęcenia. Pamiętać należy, że sukces ucznia to sukces nauczyciela, a jego porażka to niestety również porażka tego, który go uczył. O tym jaki jest nauczyciel decyduje całokształt jego pracy i efektywność jego działań. Powinien on zatem posiąść umiejętność kontroli nad tym, co czyni i oceny tego, co osiąga. Nauczyciel dnia dzisiejszego i jutra nieprzewidywalnego musi być nastawiony na zmiany zachodzące na pograniczu epok, a jego głównym zadaniem jest przygotowanie uczniów do świadomego wyboru wartości, rangowania ich i hierarchizowania. Świat ludzki tworzy sam człowiek konstruując i kreując drogą okrężną, pośrednio swoją własną istotę. Tak więc działanie ludzkie jest początkiem ludzkiego świata. Człowiek budując swój świat, buduje jednocześnie siebie samego, a budowa ta nigdy nie ma końca. W dobie globalizacji dokształcanie się więc przez całe życie jest elementem kluczowym, aby móc w pełni wykorzystać szanse pełnego uczestnictwa w społeczeństwie opartym na wiedzy. Trudno jest wyposażyć ucznia w odpowiednie kompetencje i niezawodny kompas pozwalający odnaleźć właściwą drogę w relatywnym świecie, w epoce cynizmu, w której kodu etycznego nie bierze się na serio. Potrzeba Mistrzów, Wirtuozów- utalentowanych i natchnionych, bowiem doskonałe wychowanie może być dziełem tylko Doskonałego Wychowawcy.
Nauczyciel
Rzeczownik w przypadku pierwszym
Zawód…a jakże ważny
Dla Ciebie – najpiękniejszy
Ty dzielisz się z nami wiedzą
Pragnieniem poznania świata
Rozdajesz skarb bezcenny
Przez wszystkie życia lata
Jakże wspaniałym jest człowiek
Kto innych hojnie obdarza
A dzieląc się tym, co posiadł
Stale ten skarb pomnaża
To Ty nas wspierasz słowem
Sprawiasz, że chce się iść dalej
Pozwalasz zrozumieć wielkość
Poznając rzeczy małe
Wiedza – niczym kaganek
Rozjaśnia tajemnic ciemności
Człowieku wielkiego serca
Ileż jest w Tobie miłości!
Czy Tobie wypada się mylić?
Wszak wszyscy na Ciebie patrzą
Czy to, co nie razi u innych
Nauczycielowi wybaczą?
Nie lękaj się być sobą
Stąd także płynie nauka
Uczy nas tolerancji
W każdym – człowieka szukać
Tu ukłon w Twoją stronę
Nauczycielu nasz drogi
Ty przecież kochasz ludzi
Choć czasem bywasz srogi
Ale niekiedy tak trzeba
By ze złej drogi zawrócić
Nadać dążeniom kierunek
I wiarę w ich sens przywrócić
Dlatego życzę Ci siły,
Wytrwania i powodzenia
Pomimo, że efekt Twej pracy
Każdy po latach docenia.
AUTOR: mgr Agnieszka Zaskórska
Przedszkole Miejskie 27 w Sosnowcu
