Metoda projektów badawczych w edukacji przedszkolnej
Metoda projektów jest aktywnym sposobem wspierania rozwoju i uczenia się małych dzieci. Doskonale wpisuje się w nurt edukacji aktywnej, uwzględniającej podmiotowość dziecka, bo to ono jest tu konstruktorem własnej wiedzy.
Prekursorką tej metody w pracy z dziećmi przedszkolnymi była profesor Lilian Katz, która w swojej książce „Mali Badacze” podkreśla, że dzieci to „badacze świata”, że najlepiej przyswajają wiedzę, gdy są zaangażowane i gdy temat je ciekawi. Dzięki projektom dzieci rozwijają nie tylko swoją wiedzę, ale również zdobywają kompetencje emocjonalno – społeczne. Uczą się współpracy, dzielenia zadaniami, pomagania sobie, wytrwałości w działaniach. Dostrzegają sens, tego, czego się uczą, a to wpływa na ich motywację i zdolności do nauki.
Metoda projektów rozwija w dzieciach inicjatywę, samodzielność, zaangażowanie i zaufanie do swojej wiedzy i możliwości, a to znacząco wpływa na wzrost ich poczucia wartości.
Badania pokazują, że dzieci które w przedszkolu miały znaczącą kontrolę nad wykonywanymi działaniami, mogły je inicjować, osiągają lepsze wyniki w późniejszych etapach edukacji.
Struktura projektu
Każdy projekt składa się z 3 etapów- rozpoczęcia, realizacji i zakończenia. Projekt polega na zgłębianiu badań na określony temat, który wyłania się na podstawie zainteresowań dzieci lub z inicjatywy nauczyciela. Temat musi być dla dzieci ważny, realny do „badania” i powinien odnosić się do ich doświadczeń. Dzieci przez dłuższy czas szukają odpowiedzi na postawione przez siebie pytania – „Czego jeszcze chcemy się dowiedzieć” w danym temacie. Odbywa się to poprzez aktywności badawcze – ankiety, obserwacje, szkice, rysunki, spotkania z ekspertami , wyprawy terenowe, rozmowy, szukanie informacji w książkach.
Istotną część projektu stanowi też odzwierciedlanie nowo nabytej wiedzy. Odbywa się to podczas zabaw – dzieci odgrywają role, konstruują, tworzą scenografie, rysunki, modele.
Projekt kończy się, gdy dzieci uzyskają wszystkie odpowiedzi na swoje pytania, gdy tracą zainteresowanie tematem i gdy wszystkie cele zostały zrealizowane. Decyzje o zakończeniu podejmuje nauczyciel, informując o tym dzieci. Zakończenie projektu polega na podsumowaniu zdobytej wiedzy w formie nowej siatki tematycznej „co teraz wiemy” – to pozwala zobrazować dzieciom ich przyrost wiedzy. Ważnym momentem, jest również wydarzenie kulminacyjne – dzieci decydują w jaki sposób i z kim chcą się podzielić zdobytą wiedzą i rezultatami swojej pracy. Może to się odbyć w różnych formach np. wystawy, prezentacji, zabaw inscenizacyjnych, występu, na które dzieci zapraszają rodziców, inne grupy.
Rola nauczyciela w projekcie
W pracy metodą projektów bardzo istotna jest rola nauczyciela, który wspiera i inspiruje, zachęca do samodzielnego myślenia i odkrywania. Bardziej koordynuje pracą dzieci, niż naucza. Ważnym aspektem jego pracy jest uważna obserwacja, organizacja działań, materiałów i dokumentowanie przebiegu. Kiedy zaczynałam pracę metodą projektów byłam pełna obaw, jak sobie poradzę z oddaniem tak dużej inicjatywy dzieciom, potrzebowałam kilku projektów, aby nabrać zaufania do ich umiejętności, uczyłam się nie wyręczać i nie dawać gotowych rozwiązań. Podczas realizacji kilkunastu projektów razem z dziećmi, sama stawałam się badaczką tematów, ale przede wszystkim zmieniałam swój sposób nauczania i podejścia do uczenia się moich podopiecznych.
Metodę projektów można z powodzeniem stosować już z najmłodszymi dziećmi, jeśli nie w całości to chociaż pewne jej elementy np. rysowanie z obserwacji, tworzenie siatek tematycznych, prace konstrukcyjne.
Dobrze opracowany projekt staje się wspólną przygodą zarówno dla nauczyciela jak i dzieci!
Najważniejsze, aby mali uczestnicy byli zaabsorbowani i zaciekawieni tematem , mieli możliwość inicjowania, wysuwania pomysłów, co do swoich działań oraz badania i rozwijania tego, co ich interesuje.
Przykładowy projekt z przedszkolakami
„Piłka” – projekt z dziećmi 3 – letnimi
Etap I – rozpoczęcie
Wybór tematu nastąpił po obserwacji zabaw dzieci, które często sięgały po piłki, zgromadzone w kąciku ruchowym. Dzieci miały ogromna potrzebę ruchu, bawiły się tymi piłkami, rzucały, kopały, celowały. Przy wyborze tego tematu wzięłam również pod uwagę zasoby co do ekspertów i wypraw terenowych. Zależało mi, aby dzieci miały możliwość konkretnych działań i spotkań, z osobami, które odpowiedzą na ich pytania.
Na początku dzieci podzieliły się swoimi doświadczeniami związanymi z piłkami, opowiadały o ulubionych zabawach, przyniosły swoje piłki i prezentowały je na forum grupy. Stworzyliśmy siatkę tematyczną „Co wiemy o piłkach?”. Dzieci uczyły się wypowiadania, słuchania się nawzajem, a ja zapisywałam ich wypowiedzi na arkuszu. Każde dziecko chciało w tym momencie coś powiedzieć.
W ciągu kolejnych dni z pomocą rodziców stworzyliśmy w sali kącik projektowy z materiałami na temat różnych piłek – zdjęciami dzieci podczas aktywności z piłkami, książkami i różnymi rodzajami piłek.
W kolejnym etapie zachęcałam dzieci do zadawania pytań – „Czego chcemy się dowiedzieć o piłkach?”. Tutaj wyzwaniem było dla dzieci formułowanie pytań, dlatego rozbudzałam ciekawość dzieci poprzez swoje pytania i konkretne przedmioty np. przyniosłam akcesoria piłkarskie i wtedy dzieci zapytały „co robi trener?”, „ilu piłkarzy gra w mecz?”
Dzieci zaciekawiły się także innymi dyscyplinami sportowymi i chciały się dowiedzieć, co się stanie z piłkami, kiedy wrzucimy je do wody i jak pompuje się piłkę.
Etap II – realizacja projektu
Wspólnie z dziećmi zastanawialiśmy się, kto może być naszym ekspertem i wzbogaci naszą wiedzę o piłkach. Tutaj 1 z chłopców zaproponował, że jego mama i tata znają się na piłkach, „bo uczą w szkole na sali gimnastycznej”. I tak zostali naszymi ekspertami. Mama chłopca przyniosła kilka rodzajów piłek, które dzieci porównywały, układały od najmniejszej do największej, sprawdzały jak się odbijają, toczą. Nasz ekspert zaprezentował dzieciom również pompowanie piłek.
Inna aktywnością badawcza była wyprawa na salę gimnastyczną do pobliskiej szkoły. Tam dzieci miały możliwość obejrzeć bramkę, kosz, kije do hokeja na trawie i wzięły udział w zabawach i ćwiczeniach z piłkami.
Szukając odpowiedzi na swoje pytania wykonaliśmy eksperyment z zanurzaniem piłek w wodzie – dzieci obserwowały i wyciągały wnioski.
Innym naszym ekspertem był trener piłki nożnej, który zaprezentował dzieciom strój piłkarza, opowiedział o swojej pracy i przeprowadził mały trening.
Wspierając całościowy rozwój dziecka oprócz tych aktywności badawczych równolegle realizowane były inne treści wynikające z podstawy programowej – nauka piosenki o piłce, czytanie bajek, zabawy ruchowe na dworze i aktywności plastyczne.
Etap III – zakończenie projektu
Na zakończenie projektu podsumowaliśmy zdobytą wiedzę i nasze wrażenia. Zachęciłam dzieci, aby narysowały, to, co im się podobało, co zapamiętały. Obejrzeliśmy również zdjęcia z projektu i skonstruowaliśmy wspólnie dużą piłkę z dostępnych materiałów.
Cały nasz projekt był na bieżąco prezentowany rodzicom poprzez fotorelacje, także mieli oni wgląd w to, czego i w jaki sposób uczą się dzieci.
Uważam, że realizacja projektów znacząco wpływa na rozwój kompetencji kluczowych u dzieci, daje radość i satysfakcję zarówno małym badaczom, jak i nauczycielowi.
Bibliografia:
- H. Helm, L. G. Katz „Mali badacze. Metoda projektów w edukacji elementarnej” Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli
- „Metoda projektów w edukacji małych dzieci” – Instytut Małego Dziecka im. A. Lindgren
AUTOR: Magdalena Jankowska
